آشنایی با اصطلاحات حقوقی که در قراردادهای مختلف به کار می‌رود، باعث می‌شود که احتمال کلاه‌برداری یا ضرر در معاملات به صفر برسد. چرا که برخی افراد سودجو ممکن است از عدم آگاهی شما سوء استفاده کرده و با جایگزینی یک اصطلاح به جای دیگری شرایط معامله را به نفع خود تغییر دهند.
به خصوص که این اصطلاحات معمولا از یک ریشه هستند و شما متوجه تفاوت میان آن‌ها نخواهید شد. همین موضوع باعث شده است که در این مقاله به بررسی معنا و تفاوت سه اصطلاح رایج فسخ، انفساخ و تفاسخ در قراردادهای مختلف بپردازیم. این اصطلاحات همگی مربوط به فسخ قرارداد و لغو معامله هستند اما شرایط متفاوتی دارند. بنابراین اگر قصد انجام معامله‌ای در آینده نزدیک دارید و معنای آن‌ها را نمی‌دانید تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
معنای فسخ چیست؟
فسخ در لغت به معنای بر هم زدن یا باطل شدن است. به همین دلیل در اصطلاح حقوقی منظور از فسخ قرارداد به هم خوردن یا باطل شدن قرارداد یا معامله است. اگر واژه فسخ برای لغو قراردادی به کار برده شود به معنای لغو یا ابطال اختیاری قرارداد است. این کار ممکن است از سوی یکی از طرفین معامله یا شخص سوم انجام شود. توجه کنید که واژه فسخ برای قراردادهایی به کار می‌رود که هیچ یک از طرفین بدون داشتن دلیل موجه نمی‌تواند آن را بر هم زند. به چنین قراردادهایی عقود لازم گفته می‌شود. در مقابل عقود لازم عقود جایز وجود دارد که در آن طرفین معامله می‌توانند در هر زمانی آن را به هم بزنند.
پیش از این گفتیم که امکان فسخ قرارداد بدون داشتن دلیل موجه وجود ندارد. این دلایل که با نام خیار فسخ شناخته می‌شوند شامل بخش‌های مختلفی می‌شوند. در بخش اول ممکن است برخی از شروط فسخ در قرارداد نوشته شده باشد. بنابراین طرفین معامله می‌توانند با استناد به بندهای قرارداد برای فسخ آن اقدام کنند. در چنین شرایطی معمولا فسخ قرارداد با پرداخت خسارت طرف مقابل همراه است. در بخش دیگری از شروط فسخ قانون حق لغو قرارداد را به یکی از طرفین می‌دهد. در این شرایط معمولا یکی از طرفین با ضرری مواجه شده و برای جلوگیری از ضرر بیشتر به طور قانونی حق فسخ قرارداد را دارد. توجه کنید که در این موارد بهتر است هرچه سریع‌تر از طریق مراجع قانونی اقدام کنید. چرا که طولانی شدن روند می‌تواند باعث متضرر شدن شما شود.
معنای تفاسخ چیست؟
تفاسخ نیز از ریشه فسخ بوده و از نظر لغوی دارای معنای یکسانی با آن است. اما از نظر اصطلاح حقوقی تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد. شرط اصلی برای فسخ معامله در تفاسخ رضایت طرفین معامله است. در واقع در حقوق تفاسخ به این معنا است که هیچ یک از طرفین حق فسخ معامله را ندارد مگر آن که رضایت طرف مقابل را جلب کرده باشد. به همین دلیل از آن با نام اقاله یا تقایل به معنای هم رای شدن در فسخ معامله نیز یاد می‌شود. همچون فسخ، تفاسخ نیز تنها برای عقود لازم قابل اجرا است. در این عقود طرفین قرارداد نمی‌توانند به صورت خودسرانه و یک طرفه معامله را باطل کنند.
شما می‌توانید همچون فسخ شرایط تفاسخ را نیز بیان کنید. به عبارت دیگر می‌توانید در قرارداد شرایطی را برای تفاسخ قائل شوید که هر طرف معامله تنها با تکیه بر آن‌ها مجاز به لغو قرارداد است. این شرایط ممکن است همراه با پرداخت خسارت یا بدون آن تعریف شوند. به هر حال اگر شرطی در قرارداد تعریف نشده باشد، هر یک از طرفین که فسخ معامله را انجام دهد باید مبلغ اصلی معامله را بدون کم و کاست تحویل دهد یا تحویل گیرد.
معنای انفساخ چیست؟
انفساخ نیز در لغت به معنای گسیخته شدن یا به هم خوردن است. در اصطلاح حقوقی بر هم خوردن قرارداد بدون اراده طرفین را انفساخ گویند. به زبان ساده‌تر در انفساخ هیچ یک از طرفین معامله تلاشی برای لغو معامله نکرده و معامله به صورت خود به خودی از نظر قانونی باطل است. در انفساخ نیازی نیست که هیچ یک از طرفین معامله اقدامی حقوقی انجام دهد یا شکایتی ثبت کند. چرا که قرارداد خود به خود باطل شده و فاقد اعتبار است. نکته قابل توجه این است که طرفین قرارداد می‌توانند خود دلیل انفساخ را بیان کنند. به عبارت دیگر در قرارداد بیان می‌شود که پس از مدتی معین قرارداد لغو شده و از اعتبار ساقط است.
انواع انفساخ
انواع انفساخبه طور کلی از دید اینکه چه دلیلی باعث انفساخ قرارداد شود، می‌توان آن را به سه دسته تقسیم کرد. در دسته اول دلیل انفساخ قرارداد اختیاری است. در واقع در این نوع انفساخ طرفین خود دلیل آن را بیان می‌کنند. به عنوان مثال قراردادهای مدت دار نظیر اجاره‌های یک ساله در این دسته قرار می‌گیرند. در این حالت پس از یک سال به طور خودکار بدون نیاز به اقدام قانونی قرارداد لغو شده و اگر هریک از طرفین در مقابل تحویل مال مقاومت کند می‌توان اقدام قانونی انجام داد.
در دسته دوم انفساخ به صورت قانونی و با حکم قضایی صورت می‌گیرد. قراردادهایی که در این دسته قرار می‌گیرند، با حکم قانونی و بدون اقدام هیچ یک از طرفین لغو می‌شود. درباره علت لغو قراردادهای موجود در این دسته نیز چیزی در قرارداد ذکر نشده است. به عنوان مثال در صورتی که مال مورد معامله پیش از تحویل به مستاجر یا خریدار از بین برود قرارداد خود به خود لغو می‌شود. مثلا اگر مورد معامله خودرو بوده و پیش از تحویل به خریدار به هر دلیلی از بین برود، معامله باطل بوده و در صورتی که پولی رد و بدل شده باشد باید به خریدار پس داده شود.
در دسته سوم نیز قرارداد به حکم قانون لغو می‌شود اما نه به دلیل از بین رفتن یا بلااستفاده شدن مال. در این دسته یکی از طرفین معامله فوت شده یا آسیبی می‌بیند که دیگر قادر به تصمیم گیری نیست. بنابراین حکم انفساخ معامله از طرف مقام قضایی صادر می‌شود. در این حالت نیز اگر پولی بین طرفین رد و بدل شده باید تعیین تکلیف شود.
تفاوت فسخ، انفساخ و تفاسخ چیست؟
تفاوت فسخ، انفساخ و تفاسخ چیست؟بدون شک شباهت این سه اصطلاح این است که هر سه آن‌ها به لغو معامله تحت شرایطی اشاره دارند. اما اگر بخواهیم تفاوت سه اصطلاح فسخ، تفاسخ و انفساخ را به زبانی ساده بیان کنیم، باید بگوییم که تفاوت آن‌ها در شرایطی است که باعث لغو قرارداد می‌شود. این شرایط ممکن است به اراده طرفین معامله یا خلاف اراده آن‌ها و بر اساس تصمیم مراجع قانونی تعیین شوند. به طور کلی می‌توان گفت که در فسخ، شرایط اختیاری باید در قرارداد نوشته شده و شرایط قانونی نیز مشخص است. بنابراین در صورت برقراری هریک از شروط یکی از طرفین می‌تواند برای لغو قرارداد اقدام کند؛ حتی اگر طرف مقابل رضایت نداشته باشد.
در مقابل در تفاسخ رضایت طرفین شرط اصلی است. بنابراین حتی اگر شروط اختیاری یا لازم برقرار باشد، هیچ کس نمی‌تواند بدون رضایت طرف دیگر معامله قرارداد را باطل کند. در انفساخ اما طرفین معامله نقشی نداشته و معامله بنا به شرایط ذکر شده در قرارداد یا بروز اتفاقات غیرمنتظره توسط نهاد قانونی بر هم خورده تلقی می‌شود. در این حالت طرفین موظف به تحویل مال به یکدیگر هستند. در صورتی که در زمان ابطال قرارداد یکی از طرفین معامله فوت شده باشد لازم است که مال به وراث او تحویل داده شود.
